Zijn die Japanners nu echt zo anders? Makkelijkste ja ooit! Ok, fysiek schelen ze niet zo veel op de huidskleur en vorm van ogen na. En ze zijn kleiner, dat ook. Maar nu ook weer geen lilliputters. Maar qua cultuur, gewoontes, voorkeuren etc. schelen ze vaak dag en nacht. En dat verandert dan nog eens per regio ook. Enkele voorbeelden. Enkele maar, want ik zou hier een boek over kunnen schrijven ondertussen. Later schrijf ik dan wel iets over het eten, etiquette, openbaar vervoer en heel cultuurspecifieke zaken zoals manga, sumo en geisha’s.
Taal en communicatie
Eerst en vooral, ze spreken heel slecht Engels, op enkele uitzonderingen na. Japanners komen gewoon heel weinig in contact met de Engelse taal. Bijna alles is gedubd, weinig toeristen en de taallessen in het onderwijs zijn naar hun zeggen niet zo fantastisch. En dan komt daar nog eens een flinke brok chauvinisme bovenop. Dat Japanners geen de letter r niet kunnen uitspreken is trouwens een fabeltje. Integendeel, het is net de L-klank die ze niet kunnen vormen. Mijn naam is hier dus Niew en ik kom uit Berigum of Bèhgie. Als je trouwens echt iets uitgelegd moet krijgen of wil dat zij jou iets zeggen, vraag dan dat ze het schrijven. Vaak kunnen ze beter Engels schrijven dan spreken.
Daar komt nog eens bij dat ze heel verlegen zijn. Nuchter toch. Dus als ze al een beetje Engels spreken, dan klappen ze rap dicht. Complimenten geven over hun Engels helpt meestal. En hun volgieten met alcohol. In Tokio belandde ik op een afscheidsfeestje en hoe langer het duurde, hoe losser de Japanners kwamen. En potversnippie gelachen dat ik heb. Flauwe moppen, gekke bewegingen, vreemde smoelen… Complimenten geven is hier trouwens een big deal. Je geeft een al dan niet gemeend compliment, de ander weigert, geeft een compliment terug en dan ontken jij. Alles draait rond respect tonen voor elkaar. Daarom ook dat alles hier meerdere beleefdheidvormen heeft. Nooit enkel een naam zeggen van iemand tenzij je echt heel close bent. Altijd -san toevoegen, of -sama als het nog formeler moet. Maar later meer over etiquette.
De Japanse taal is schijtemoeilijk. Zelfs gewoon de belangrijkste woorden onthouden is al geen sinecure. Komt daar nog eens bij dat ze ook een ander alfabet gebruiken en er dus weinig herkenningspunten zijn. En elke streek heeft zijn dialect. In Tokio bijvoorbeeld klinken hun woorden heel zagerig. Sumimaseeeeeen. Konichiwaaaaaa. Japanners maken ook geregeld bizarre geluiden. Verbazing, nadenken en misprijzen worden allemaal getoond met lang gekreun, duidelijke ooooooohs en eeeeeeehs. Soms echt hilarisch. Ik toon later wel eens in een video wat ik bedoel.
Gedrag naar vreemdelingen toe
Japanners zijn ondanks hun verlegenheid de meest eerbiedige en behulpzame mensen. En overdreven beleefd en geduldig. Zien ze je sukkelen met een kaart, dan proberen ze je met handen en voeten te helpen. Desnoods lopen ze zelfs mee tot de plek waar je moet zijn. In winkels en restaurants heten ze je altijd in koor welkom en ook als je vertrekt weergalmt dezelfde Japanse kreet door de zaak. Toen ik een soort H&M binnenging riep een verkoopster zonder om te kijken Irasshaimaseeeee (welkom) waarmee ze een domino-effect in gang stak, want ook alle andere verkoopsters pikten in. In een zaak is het personeel er ook om je te dienen. Dat willen ze zo. Klant is hier echt koning.
Verontschuldigen is hier ook de normaalste zaak. Leer daarom eerst en vooral het woord sumimasen. Kom je met veel weg. Maar ook als je iemand een cadeau geeft, verontschuldigen ze zich. Ze zeggen sorry omdat je moeite hebt moeten doen om hen iets te kopen. Nederigheid ten top.
Wat wel soms vervelend is, is dat ze je echt aanstaren. Je bent echt een vreemd object hier. Het onderwijs is vooral gefocust op de eigen cultuur dus veel weten ze niet van vreemdelingen. Komt daar nog eens bij dat hier amper immigranten zijn. Ze zullen je ook nooit als een Japanner behandelen. Ik leerde hier een Duitser kennen die al 12 jaar in Japan woont en perfect Japans spreekt. Maar dan nog wordt hij als een vreemdeling behandeld. Zelfs als hij Japans spreekt proberen ze hem altijd in het Engels verder te helpen. Hij krijgt ook nog altijd complimenten over hoe goed hij kan eten met chopsticks bijvoorbeeld.
Maar meestal vinden ze je fascinerend. Zeker de jongeren. De westerse cultuur is hier bijzonder hip dus willen ze op een goed blaadje bij je staan. Kinderen roepen constant hallo naar je, meisjes gluren en giechelen en kerels gaan voor een stoere pose.
Op straat en het dagelijkse leven
Japanners leven volgens het boekje. Regels zijn er om nageleefd te worden. Staat het licht om vier uur ‘s nacht op rood, is er geen auto te bespeuren en is de straat welgeteld anderhalve meter breed? Dan nog wacht je tot het groen wordt. Roken doe je enkel in de voorziene rookstations. Is de check-out om 11u? Wel dan betaal je om 11u01 een boete. Stiptheid is hier bijzonder belangrijk. In de tweeënhalf weken die ik hier nu ben nog geen trein of metro te laat zien komen. Aanschuiven doe je in rijen op de voorziene plek en voorsteken is absoluut not done.
Stelen trouwens ook niet. Je tafel reserveren doe je hier door er je gsm of portefeuille op te leggen. Zalig om door een overdruk metrostation te lopen en niet constant je rugzak in de gaten te moeten houden. Ook bijzonder weinig politie op straat. Wat je wel ziet is veel verkeersregelaars en stadswachten bij elke bouwwerf, put of gladde plek. Zodat je zeker niets tegenkomt.
Japanners werken zich soms letterlijk dood. Loyaliteit aan het bedrijf is een absolute must en hoe langer je dagen hoe beter. De spitsuren zijn hier dan ook van zeven tot acht uur ‘s morgens en van negen tot twaalf uur ‘s nachts. De treinen zitten vol slapende mensen. Elke seconde slaap die ze kunnen inhalen, gebruiken ze. Staat er een zetel in de supermarkt? Gegarandeerd dat er een Japanner een uiltje op ligt te knappen.
Liefde en seks
Moeilijk om hier veel over te schrijven want Japanners zijn erg gesloten over hun privé. Zeker als het over liefde en seks gaat. Maar dat er problemen zijn, dat is zeker. De helft van de Japanse vrouwen tussen 18 en 34 is single, 66% voor de mannen. Japan heeft het kleinste percentage min 15-jarigen en het hoogtste percentage bejaarden. In Japan worden meer pampers voor volwassenen verkocht dan voor kinderen. Tegen het eind van de eeuw zal de bevolking van Japan met de helft minder zijn.
Die verlegenheid zit er zeker voor iets tussen en ook hun lange werkdagen zal niet veel helpen. Maar ook de virtuele en fictieve wereld waarin velen leven is een rem. Jongens worden verliefd op manga-figuren en meisjes kunnen niet om met het kinderachtige gedrag van het andere geslacht. Fysiek contact in het openbaar is ook not done. Geen gekus bij het groeten, geen gemuil op de tram en geen geknuffel uit blijdschap. Hoogstens het hoofd van een in slaap gevallen mede treinreiziger op je schouder.
Seks, liefde en aandacht zijn hier ook echt producten. Alles om een relatie te vervangen verkoopt hier. Duizenden winkels vol seksspeeltjes in de gekste vormen, maid bars waar je met meisjes kan praten en niet meer dan dat, games waarin je het andere geslacht moet versieren, host bars waar vrouwen betalen voor aandacht van pretty boys en zelfs cafés waar je betaalt om geknuffeld te worden. In winkelstraten loopt het bijvoorbeeld vol van de opgetutte meisjes en opgesmukte kerels op zoek naar een sugardaddy of mommy voor de avond. In ruil voor aandacht krijgen ze kleren en eten. Eigenlijk echt triest om te zien, vooral omdat het hier net geen seksding is. Het gaat hier om substituten voor verliefdheid, warmte en sociaal contact. Meer daarover in deze reportage.
Ze hebben hier ook een groot probleem met perversiteiten, vooral bij de mannen. Kranten staan er vol van, ook bij bekende en hoogstaande figuren. Upskirting is een groot probleem, manga met kinderporno en andere extremen is makkelijk te vinden en prostitutie neemt hier de meest bizarre vormen aan. Geen wonder dat er bijvoorbeeld aparte wagons zijn voor vrouwen. Tip voor de mannen: neem je een drukke trein? Zorg dan dat je beide handen bezig zijn met iets. Een gsm in de ene en de andere rond zo’n vasthoudding bijvoorbeeld. Je wil hier echt niet (valselijk) beschuldigd worden van ongewenste intimiteiten.
Als mannelijke vreemdeling een Japans lief opdoen is dan alweer wat makkelijker. Grote poel om in te vissen, je bent sowieso cool want Westers en de indebroekstatistieken heb je alvast ook al mee. En echte moves zijn ook niet nodig. Gewoon aandacht kunnen geven en je hebt al een streep voor op de Japanse concurrenten. Die zijn daar toch te verlegen voor. Voor vrouwen is het anders, want Japanse mannen zijn nogal snel geintimideerd door het andere geslacht.
Kledij
Japanners zijn extreem fashion minded. Meestal toch. Shoppen is één van hun favoriete bezigheden en vaak zie hier stijlen die je nergens anders tegenkomt. Je draagt hier ook wat je wil. Teenkousen? Crocs? Cosplay outfit? Alles kan. Alle subculturen komen hier ook aan bod. Baggy kleren voor de hiphoppers, zwart en leer voor de goths, meidkostuums voor de euhm meiden, mutsen en grote brillen voor de hipsters, maatpak voor de gladde jongens en werkmensen, dierenpakje voor de kigurumi-fanaten, je draagt waar je je goed in voelt. De drukkere straten zijn dan vaak ook echte modeshows.
Vrouwen zijn hier trouwens vaak erg ‘sexy’ gekleed. Hoge botten, mini-rokjes, spannende topjes en extreem veel make-up. Extreem veel! Zo veel dat een Japanse vriend me zelfs de volgende tip meegaf: “als je ooit een Japanse als vaste vriendin wil, ga er dan mee zwemmen. Dan zie je toch minstens hoe ze er echt uitziet. Kan een verrassing zijn.”
Schattigheid
In Japan flippen ze op alles wat schattig of kawaii is. Van Hello Kitty tot puppies in veel te kleine vitrinekasten in winkels. Meisjes steken hun smartphones in teddybeervel, jongens worden gek van schattige outfits, baby’s dragen pandamutsen, alles met grote ogen verkoopt als zoete broodjes en je hoort het per dag dan ook een duizendtal keer. Oooooooh kawaiiiiiii! Neemt ook vreemde vormen aan. Met je voeten naar binnen lopen bijvoorbeeld. Of met een hoog stemmetje praten. Scheve tanden ook. Je neus optrekken gelijk een konijn.
Traditie
Maar het coole is dat ondanks alle gekheid en moderniteit de traditie altijd een belangrijke rol blijft spelen. Japan heeft een rijke geschiedenis en die wordt met veel respect geëerd. Sumo-worstelaars hebben nog altijd veel aanzien, kimono’s worden door jong en oud gedragen, tempels zijn druk bezocht, het kleinste dorp heeft een museum en er zijn altijd en overal wel festivals ter ere van het één of ander iets of iemand.
Soit, ik zal het hier even bij laten. Ondertussen al 1 uur ‘s nachts en morgen vroeg op om naar Hiroshima te trekken. Nog één week en dan zit ik al terug in België. Zal toch ook weer wennen zijn. Binnenkort wat meer foto’s op de Facebook-pagina trouwens. Der staat nu al heel wat, inclusief enkele filmpjes.