Groenland, waar avontuur nog echt avontuur is
“When we see a polar bear, we shoot it.” De boodschap van onze gids is al even geruststellend als ze bemoedigend is. Achter ons visserssloepje sluit het dik pak ijs zich weer. De meeuwen gillen om een brokje vis en ik zie mijn Duitse reisgezellen verafschuwd kijken hoe onze kapitein zijn dolk door een net gevangen kabeljouw ramt. Groenlanders, het is een volk apart. Getekend door de harde winters, gebeiteld door noeste arbeid, vergeten door de rest van de wereld.
Deze winter nog raakte het stadje Sisimiut volledig geisoleerd van de wereld. De strenge winter sloot de haven volledig af, in Groenland zijn amper wegen tussen de “steden” en vliegverkeer was onmogelijk door de dichtgevroren landingsbaan. Kapitein Ini vertelt hoe kleine vliegtuigjes overvlogen en survivalpakketten dropten voor de achtergebleven inwoners. En hoe de ijsberen dus ook plots dichter kwamen, op zoek naar wat extra eten. Dat hij uiteraard heel veel respect heeft voor de beren, maar dat de Groenlander ook een andere relatie heeft met de natuur dan wij coldies zoals hij ons zo graag lachend noemt.
Groenland is overleven. Groenland is voorbereiden op de winter. Groenland is nemen uit de natuur wat je nodig hebt om een jaar verder te kunnen. Maar Groenland is ook beseffen dat alles in evenwicht moet blijven, want er komen nog heel wat strenge winters. Ondertussen heb ik beet. Met alle macht die nog rest in mijn halfbevroren handen reil ik de knoert van een vis binnen. Dan toch eten voor vanavond!
Op de terugweg, terwijl we ons een weg door het ijs breken, zien we verschillende walvissenstaarten op het water kletsen. Stiekem betrap ik Ini op verliefd kijken naar de onderwaterkolossen. Hij mag dan wel een beenharde zeebonk zijn, zelfs na duizenden walvissen blijft hij er ontzag voor hebben. We tuffen verder, de klokt tikt. Wordt het te koud en het ijs te dik, dan zitten we vast. Gelukkig hoeven we met het licht geen rekening te houden, het is bijna zomer dus de zon dipt enkel rond 2u ‘s nachts even in de horizon. Eenmaal bij het hotel lacht de kok breed als hij de vangst ziet en nog breder als hij de geïmproviseerde fishsticks voorschotelt. Yep, de kleuter in me had dat gevraagd.
Desolaat in het kwadraat
Groenland is werelds dunstbevolkte land. Met een landmassa groter dan Mexico, maar minder inwoners dan een Belgische provinciestad (56.653 ongeveer), mag je best van desolaat spreken. Transport gebeurt via grote ferry’s, te kleine vliegtuigjes en snowscooters of hondensleeën. Het water zit vol walvissen en zeehonden, in de lucht heersen de albatros en zeearend, terwijl eenzame ijsberen, roedels wolven en gigantische elanden het land voor zich nemen. De winters blijven donker, de zomers permanent dag. Temperaturen schommelen tussen -40 graden en +15 als je wat geluk hebt. De petrochemie en de visvangst zorgen voor de jobs, Denemarken voor de uitweg. Gezien de historische banden, Groenland valt nog steeds onder de Deense kroon, gaan heel wat jongelui geluk zoeken overzees.
Maar leven op Groenland is geen makkie en dat laat zijn sporen na. Niet alleen in de gescheurde huid op hun kaken, de diepe kloven rond hun vingers of het helaas torenhoge zelfmoordcijfer. Dwalen we op zondag door de straten, dan lijkt lijken heel wat Groenlanders toch wat te diep in het glas gekeken te hebben. De winkelier roept net iets te luid zijn prijs, hier en daar stapt een zwalper een auto in terwijl enkelingen zich nog reppen om voor 18u hun laatste fles voor de dag in te slaan, daarna is geen druppel alcohol meer te krijgen. De overheid probeert wel degelijk in te grijpen, maar voorlopig weinig succesvol.
De natuur als muze
“We are all looking for our own way of escaping man. Mine is music, and maybe the occasional peppy.” Tijdens een soort talentenshow met parochiale trekken leren we Andachan kennen, een lokale rockster die de Greenland Music Award won. Er zat iets griddy in zijn stem, zijn gitaren klonken ruw en boos. Veel anders valt er niet te beleven in het kleine stadje Sisimiut, dus neemt Andachan ons met veel plezier mee naar zijn vrienden, voor een huisfeestje. Het gaat er stevig aan toe. Er wordt gedronken, gedanst, geroepen, geblowd, gekust. De zon schemert, Andachan mijmert uitgeteld in de schommelstoel. Dat hij weg wil, maar dat Groenland hem in de greep heeft. Dat hij de natuur, de miserie en de ruwheid nodig heeft als muze voor zijn muziek. Hij duwt me licht tegen de schouder met de zijne, lacht en vraagt of ik niet met zijn nicht wil trouwen.
Maar een ring rond de vinger is niet het doel van deze reis. Zes jaar geleden leerde ik de Duitsers Felix en Basti kennen in Noord-Korea. Wisten wij toen veel dat ons knotsgekke avontuur daar de basis zou vormen voor een mooie vriendschap en een pact. Dat we elk jaar samen minstens een geschift avontuur zouden plannen. Eerst in onze eigen thuissteden, later in Oman, nu in Groenland. Seba, de naar Amsterdam verhuisde Berliner, vergezelde ons. Doel: de gigantische ijskap die Groenland bedekt te voet overwinnen.
Op glad ijs
In Kangerlussuaq, een paar barakken en een vliegveld groot, ontmoeten we onze gids. Broodnodig, want de ijskap is net als een gigantische, witte woestijn. Onmogelijk om je te oriënteren zonder hulpmiddelen en één verkeerde stap betekent wegglijden in diepe ijsspelonken, om misschien enkele duizenden jaren later op te duiken als archeologische vondst. De kou snijdt mijn kaken kapot, enkel het ijzer van onze clamps dat door het ijs penetreert op zoek naar houvast maakt geluid. Het zicht, het spel tussen ongezien blauw en verblindend wit, de fysieke inspanning en het gevoel helemaal alleen op de wereld te zijn; Felix en ik kruisen een blik voor we onze tent dichtritsen en denken hetzelfde, hiervoor zijn we gekomen.
De Groenlandse ijskap is maar liefst 1.710.000 km² groot (3x Frankrijk), ongeveer 80% van het oppervlak van Groenland en is de op een na grootste ijsmassa ter wereld, na de Antarctische ijskap. De gemiddelde dikte van het ijs is 2135 meter en mondt uit in de zee via heel wat verschillende beauties van gletsjers. En ook al is het oudste ijs tot 110.000 jaar oud, het poolgebied is helaas bijzonder kwetsbaar voor de klimaatopwarming. We begeven ons op glad ijs.
Eenmaal in Ilulissat krijgen we dan ook de minder leuke boodschap voorgeschoteld. Tijdens een expeditie-run in de baai van Ilulissat legt lokale geograaf Steve ons uit hoe erg het gesteld is met de enorme gletsjer. Als alle 2.850.000 km³ ijs zou smelten, stijgt de zeespiegel wereldwijd met 7,2 meter en vandaag smelt al 16% meer ijs dan eind de jaren zeventig. Dat de impact op de planeet gigantisch kan zijn en zelfs tot stroomwisselingen kan leiden. Maar dat hij er zijn levenswerk van maakt om mensen verliefd te doen worden op het concept ijs. De passie waarmee hij het verschil tussen zwart, blauw en wit ijs uitlegt, de trots in zijn ogen als hij ons een glas whisky met een blokje versgeschept ijs voorschotelt, de zorgvuldigheid waarmee hij ons zijn geplastificeerde pancartes toont; het werkt vertederend en hoopvol tegelijk. Onze natuur heeft meer Steves nodig. Potversnippie, de wereld heeft meer Steves nodig.
Nonkel Groenland
Onze laatste avond in Kangerlussuaq vullen we met een stevige hike, waarbij we plots en route op een vreemd figuur botsen. Hij lijkt een wat verwarde man, heeft dierenhuiden om hem heen geslaan en in zijn kielzog huppelt een Duitse filmploeg. Zijn naam kom ik nooit te weten maar hij stelt zich voor met “hello I am your uncle.” Mijn kersverse nonkel is blijkbaar een sjamaan die diepverscholen in de Groenlandse vlaktes woont, in een armzielig tentje. Hij praat met natuurgeesten en mensen komen van heinde en verre (en betalen een stevige prijs) om een week bij de man te logeren.
Onder begeleiding van een zelfgemaakte trom, zingt nonkel sjamaan uit de keel een ode aan de natuur. Bezwerend, dat zeker, maar later vertelt de barakeigenaar dat hij eigenlijk gewoon een kinderliedje aan het zingen was. Maar het typeert de Groenlander wel. Elk heeft zijn manier van omgaan met wat het enorme land en de natuurgoden hen voorschotelen. De natuur geeft en neemt, en de Groenlander … die weerstaat.
De andere highlights
Groenland is eerst en vooral niet het meest toeristische land, zeker niet als je net zoals ons buiten het seizoen of de zomer gaat. Verwacht je maar aan desolate stukken, veel wachten/regelen en hoge prijzen. Maar desondanks kan je heel wat avontuur op de planning zetten:
Arctic safaris; vanuit bijna elk stadje kan je wel een arctic safari organiseren. Ter land, ter zee en in de lucht. Helikoptervluchten over de ijskap, met de hondenslee naar een afgelegen UFO-hotel of met de sloep op zoek naar walvissen. Maar het meest indrukwekkende blijven de gigantische drijvende ijsbergen in zee. Wie het aandurft, ga zeker eens duiken of kajakken in de buurt, het onderwaterblauw is du jamais vu.
Hikes: Groenland is een en al natuur, dus hikers halen er hun hartje op. De bekendste hike is de Greenland Trail of de Arctic Circle Trail. 160 kilometer lang, waarbij je deels over het ijs van Kangerlussuaq naar Sisimiut wandelt. Reken toch maar op een week à tien dagen in totale eenzaamheid. Los daarvan zijn er uiteraard duizenden andere trails, in alle kleuren en geuren. Met wat geluk spot je noorderlicht.
Sightseeing; ga zeker eens naar de Ilulissat Icefjord. Via een wirwar aan houten paadjes passeer je enkele viewpoints met een indrukwekkend zicht op de gletsjer. Je hoort de reus geregeld zuchten en kraken, terwijl hij af en toe wat ijs van zich afschudt. Het visitor center is ook het startpunt van enkele pittige hikes. Let op, je wandelt door een dogtown, of een plek waar alle sleehonden van die stad slapen. Op zich niet gevaarlijk, maar de honden worden niet graag geaaid.
Ons reisplan:
Brussel → Kopenhagen → Kangerlussuaq → Sisimiut → Ilulissat → Kangerlussuaq → Kopenhagen → Brussel
Belangrijke tip rond transport: de meeste verplaatsingen in Groenland gebeuren per schip of per vliegtuig. Die boek je best ruim op voorhand want ze raken snel volzet door het geringe aantal. Daarnaast voorzie je best altijd marge als je vliegtuigen boekt. Je vluchtuur is echt maar een indicatie in Groenland, dat door het onvoorspelbare weer. Van al onze vluchten was 1/3e op tijd, de andere hadden tot 8 uur vertraging.
Kangerlussuaq
* startpunt hike Icecap
* hike in de bergen naar het neergestorte vliegtuig
* hike naar het afgelegen restaurant aan het meer
* start van Arctic Circle Trail
* slaapplaats; Old Camp
Sisimiut
* boottour langs de ijsbergen
* hondenslee en dog town
* hike naar de ufo
* de gekleurde huisjes langs de kustlijn
* gaan vissen op kabeljouw en witvis
* slaapplaats: HOTEL SØMA Sisimiut
Ilulissat
* de Ilulissat ijsfjorden
* hike langs de fjorden
* kajaktocht door Disko Bay
* slaapplaats: Icefiord Apartments
Foto’s
